Dr Satywan Saurabh 10 Apr 2023 आलेख देश-प्रेम 5837 0 Punjabi :: ਪੰਜਾਬੀ

UPI ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਦਿਮਾਗੀ ਖੇਡ

ਇਹ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ "ਮਦਰ ਥੇਰੇਸਾ" ਨਾ ਬਣੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੈਂਕ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ UPI ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ ਕਿ ਮਾਲ ਵਿਭਾਗ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਸੇ ਕੱਢਣ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਦਿਆਲਤਾ ਜਾਂ ਹਮਦਰਦੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਯੂਪੀਆਈ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਨਕਦ ਛੋਟ/ਛੂਟ/ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਤੁਹਾਡਾ ਲਾਲਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਹਿੰਗੀ ਕੀਮਤ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ।

- ਡਾ: ਸਤਿਆਵਾਨ ਸੌਰਭ

ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟਸ ਇੰਟਰਫੇਸ (ਯੂਪੀਆਈ) ਇੱਕ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪ (ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬੈਂਕ ਦੇ) ਵਿੱਚ ਜੋੜਦੀ ਹੈ - ਇੱਕ ਤਤਕਾਲ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ; ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਨੂੰ ਦੱਸੇ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਤਕਾਲ ਭੁਗਤਾਨ ਸੇਵਾ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਨਤ ਸੰਸਕਰਣ ਹੈ, ਇੱਕ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਪੈਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਸੇਵਾ ਜੋ ਤੇਜ਼, ਆਸਾਨ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸਹਿਜ ਨਕਦ ਰਹਿਤ ਭੁਗਤਾਨ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ NPCL ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਬੈਂਕਸ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ, ਇਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਪ੍ਰੀਪੇਡ ਭੁਗਤਾਨ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵਧੇਰੇ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁਣ ਮੁਫਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹਨਾਂ 'ਤੇ, ਭੁਗਤਾਨ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨਕਰਤਾ ਦੇ ਬੈਂਕ ਨੂੰ 0.5% -1.1% ਦੀ ਇੰਟਰਚੇਂਜ ਫੀਸ ਅਦਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।

BHIM UPI ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਪਸੰਦੀਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਮੋਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 2023 ਵਿੱਚ ₹ 12.98 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਦੇ ਮੁੱਲ ਦੇ ਨਾਲ 803.6 ਕਰੋੜ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਕਦੀ ਦੇ ਉਲਟ, ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਤੁਰੰਤ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭੀਮ-ਯੂਪੀਆਈ ਮੋਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਮੋਬਾਈਲ ਨੰਬਰ ਜਾਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵਰਚੁਅਲ ਪੇਮੈਂਟ ਐਡਰੈੱਸ (ਈਮੇਲ ਵਰਗਾ ਪਤਾ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਰਾਹੀਂ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। UPI ਨੇ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

  ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਕਿਤੇ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਖਾਤਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੁਆਰਾ ਸੀਮਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਬੈਂਕ ਆਊਟਲੈਟ ਤੱਕ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਲਾਗਤ ਹੁਣ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਤੱਕ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਪਹੁੰਚ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਸਮੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ UPI 123 ਫੀਚਰ ਫੋਨ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਕ ਵੌਇਸ ਮੋਡ ਵਿੱਚ UPI ਰਾਹੀਂ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵਧੀ ਹੋਈ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ: ਨਕਦ ਭੁਗਤਾਨ ਪਹਿਲਾਂ "ਲੀਕੇਜ" (ਭੁਗਤਾਨ ਜੋ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੇ) ਅਤੇ (ਜਾਅਲੀ) ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਾਭਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ। ਹੁਣ, ਭੁਗਤਾਨ ਦੇ ਡਿਜੀਟਲ ਢੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲਾਭ ਸਿੱਧੇ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲੇ ਲਾਭਪਾਤਰੀ (ਡਾਇਰੈਕਟ ਬੈਨੀਫਿਟ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ) ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੇਰੀ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨਕਦ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਭੇਜਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕੋ ਸ਼ਹਿਰ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ।

ਨੈਸ਼ਨਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਟੋਲ ਕਲੈਕਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਗਾਹਕ ਨੂੰ ਰੇਡੀਓ ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਆਈਡੈਂਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਟੋਲ 'ਤੇ ਰੁਕੇ ਬਿਨਾਂ NETC- ਸਮਰਥਿਤ ਟੋਲ ਪਲਾਜ਼ਾ 'ਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਬਿੱਲ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (BBPS) ਕਈ ਚੈਨਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੰਟਰਨੈਟ ਬੈਂਕਿੰਗ, ਮੋਬਾਈਲ ਬੈਂਕਿੰਗ, ਮੋਬਾਈਲ ਐਪ, ਭੀਮ-ਯੂਪੀਆਈ ਆਦਿ ਦੁਆਰਾ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੰਤਰ-ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਿਲ ਭੁਗਤਾਨ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕ BBPS ਰਾਹੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ, ਕਿਤੇ ਵੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਬਿਲ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

  ਨਕਦ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਪਦ-ਪ੍ਰਿੰਟ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਸਮੇਤ ਰਸਮੀ ਵਿੱਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਧਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਿਟੇਲ ਉਧਾਰ ਦੇਣ ਅਤੇ ਉਧਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਨਕਦ ਪ੍ਰਵਾਹ-ਆਧਾਰਿਤ ਉਧਾਰ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਲਈ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਨਕਦ ਪ੍ਰਵਾਹ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਫੰਡ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

   ਨਕਦ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਦੂਰੀਆਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਚੋਰੀ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਗਲੋਬਲ ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਖਤਰਨਾਕ ਸਾਫਟਵੇਅਰ Cerberus ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ, ਚਾਰਜਬੈਕਸ, ਜਾਅਲੀ ਖਰੀਦਦਾਰ ਖਾਤਿਆਂ, ਪ੍ਰਚਾਰਕ/ਕੂਪਨ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ, ਖਾਤਾ ਟੇਕਓਵਰ, ਪਛਾਣ ਦੀ ਚੋਰੀ, ਕਾਰਡ ਸਟੇਟਮੈਂਟ ਦੀ ਚੋਰੀ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਈ-ਫਰੌਡ ਲਈ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਡਿਜੀਟਲ ਸਾਖਰਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇੱਕ ਸਹੀ ਢਾਂਚਾਗਤ ਪਬਲਿਕ-ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪਾਰਟਨਰਸ਼ਿਪ (PPP) ਨੀਤੀ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਇੰਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਆਬਾਦੀ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਡਿਜੀਟਲ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ, ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਸਾਖਰਤਾ ਲਈ ਮਾਰਕੀਟ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਵੋਟਰਾਂ ਦੀ ਜਨਤਕ ਨੀਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਡਿਜੀਟਲ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਨਤਕ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਡਿਜੀਟਲ ਆਚਰਣ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

,
  ਸਤਿਆਵਾਨ 'ਸੌਰਭ' ਡਾ.
  ਕਵੀ, ਸੁਤੰਤਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕਾਲਮਨਵੀਸ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਪੈਨਲਿਸਟ,
333, ਪਰੀ ਵਾਟਿਕਾ, ਕੌਸ਼ਲਿਆ ਭਵਨ, ਬਰਵਾ (ਸਿਵਾਨੀ) ਭਿਵਾਨੀ, ਹਰਿਆਣਾ - 127045
ਮੋਬਾਈਲ :9466526148,01255281381
(ਮ) 01255-281381 (ਗੱਲਬਾਤ)
(M) 94665-26148 (ਟਾਕ+ਵਟਸਐਪ)
ਫੇਸਬੁੱਕ - https://www.facebook.com/saty.verma333
twitter- https://twitter.com/SatyawanSaurabh

,